فرمان خداوند (آشنایی با کتاب)

معرفی کتاب «فرمانِ خداوند»^*

نمای کلی

کتابِ «فرمانِ خداوند»[1] نوشته‌ی «جان هِر»[2]، همان‌گونه که از نام آن برمی‌آید، در پیِ دفاع از نظریه‌ی «فرمانِ الهی» است: نظریه‌ای که در آن آنچه که چیزی را تبدیل به یک الزامِ اخلاقی می‌کند آن است که خداوند بر آن امر کرده باشد؛ و آنچه که چیزی را یک ناشایستِ اخلاقی می‌سازد آن است که خداوند از آن نهی کرده باشد. کتاب نگاهی درون‌دینی به مبانی اساسی اخلاق دارد و به بررسی ارتباطِ میانِ دو نظریه‌ی «فرمان الهی» و «قانون طبیعی» در ادیان ابراهیمی - یهودیت، مسیحیت، و اسلام - می‌پردازد. همچنین نویسنده با نگاهی به روان‌شناسی تکاملی[3]، ابراز می‌دارد که انگاره‌ی «فرمان الهی» در فهمیدن این مطلب که اخلاق چگونه می‌تواند از نظر تکاملی، پایدار باقی بماند به ما کمک خواهد کرد.کتاب اساساً با مفاهیم فلسفه‌ی معاصر در تعامل است و نویسنده با به‌خدمت گرفتن آن‌ها استدلال می‌کند که اگر بپرسیم «چرا ما باید تلاش کنیم تا از نظر اخلاقی خوب باشیم؟» پاسخِ «چون خداوند به ما این‌گونه می‌گوید» پاسخی معنادار و قابلِ قبول خواهد بود. 

این کتاب را انتشارات دانشگاه آکسفورد[4] در 368 صفحه اواخر ماه دسامبر سال 2015 میلادی روانه‌ی بازار خواهد کرد.

توصیف مطالب

این کتاب بر نظریه‌ی فرمان الهی تمرکز دارد، به‌ویژه بر این انگاره که شرطِ آنکه چیزی از لحاظ اخلاقی الزامی شود آن است که خداوند به انجام آن امر کرده باشد و شرط آنکه چیزی از لحاظ اخلاقی نادرست باشد آن است که خداوند ما را از انجام آن نهی کرده باشد. «جان هِر» به عنوان دانشوری برجسته در اخلاق و فلسفه، توجّه خود را در کتاب به ادیان ابراهیمی معطوف می‌کند. او توضیح می‌دهد که در این ادیان دو گونه دریافت با هم درآمیخته‌اند. نخستین دریافت آن است که خداوند به ما می‌گوید که بعضی امور را انجام دهیم و بعضی امور را انجام ندهیم. دریافتِ دوم آن است که ما باید خودمان بفهمیم که چه کاری را باید انجام دهیم و چه کاری را نباید انجام دهیم. اما مشکلِ اصلی در برقراری رابطه‌ای درست و مناسب میان این دو گونه دریافت به وجود آمده است. سیرِ اندیشه‌های مسیحی حولِ چنین مشکلی به ایجاد دو سنّت فکری مختلف انجامیده است: نظریه‌ی فرمان الهی[5]، و نظریه‌ی قانون طبیعی[6].

نویسنده‌ی کتاب به خوبی از عهده‌ی دفاعِ از خوانشی مختار از نظریه‌ی فرمان الهی برمی‌آید، اما با این حال نشان می‌دهد که میان این نظریه و برخی خوانش‌ها از نظریه‌ی قانون طبیعی اشتراکات قابل توجهی وجود دارد. او نظرات بعضی از الهی‌دانان مسیحی، به‌ویژه کارل بارت[7]، را در این رابطه مطرح می‌کند و آنگاه بحثِ نظریه‌ی فرمان الهی را به ادیان یهودیت و اسلام نیز گسترش می‌دهد. این کتاب با بررسی پژوهش‌های اخیرِ انجام شده در زمینه‌ی روان‌شناسی تکاملی پایان می‌یابد. نویسنده در این بخش ابراز می‌کند اینکه ما الزامات اخلاقی را نشأت گرفته از فرمان الهی بدانیم به ما کمک می‌کند که بفهمیم چگونه وجدان اخلاقی می‌تواند به گونه‌ای ایجاد شود که از دید تکاملی، پایدار باشد.

فصولِ کتاب

کتاب پس از پیش‌درآمد در نُه فصل سامان یافته است. نویسنده در فصل نخست به اخلاق و دین و نسبت میان این دو می‌پردازد. فصل دوم به معرفی نظریه‌ی فرمان الهی اختصاص یافته است و فصل سوم معطوف به موضوعِ خوش‌روانی[8] است. در فصل چهارم به این پرسش پرداخته می‌شود که آیا می‌توان اخلاق را از طبیعت انسانی استنتاج کرد؟ فصل پنجم به بررسی نظرات کارل بارت، الهی‌دان مسیحی، درباره‌ی فرمان الهی اختصاص داده شده است. فصل‌های ششم و هفتم به ترتیب به نظریه‌ی فرمان الهی نزد بعضی از متفکران اسلامی سده‌های میانه، و نظریه‌ی فرمان الهی نزد برخی متفکران یهودی متأخر پرداخته است. در فصل هشتم بحث از نسبت نظریه‌ی فرمان الهی و روان‌شناسی تکاملی به میان آمده است. نویسنده چکیده‌ای از مطالب کتاب را به صورت مجزا در فصل نهم آورده است. فهرست منابع و مآخذ پایان بخش کتابِ «فرمانِ خداوند» است.

درباره‌ی نویسنده

جان هِر مدرکِ کارشناسی خود را از دانشگاه آکسفورد و مدرکِ دوره‌ی دکتری خود را از دانشگاه پرینستون دریافت کرد. او سپس در دانشگاه لیهای[9] مشغول به تدریس شد و سال‌هایی را نیز به عنوان کارمند کمیسیون سیاست خارجی مجلس نمایندگان ایالات متحده در شهر واشنگتن مشغول به کار بود. پس از آن او به تدریس در کلوین کالج[10] پرداخت و در سال 2003 میلادی به دانشگاه ییل[11] رفت که در گروه الهیات، بخش فلسفه، بخش مطالعات دینی، و بخش کلاسیک [که به مطالعه‌ی ادبیات، فلسفه و تاریخ یونان باستان و لاتین می‌پردازد] به تدریس پرداخت. او تاکنون شش کتاب به نگارش درآورده است، از جمله کتابِ «شکاف اخلاقی»[12] (انتشارات دانشگاه آکسفورد، 1997 میلادی) و کتابِ «خدا و اخلاق»[13] (انتشارات وایلی-بلک‌وِل، 2009 میلادی).

 

* در این متن به میزان قابل توجهی از مطالب موجود در معرفیِ کتابِ «فرمان خداوند»، منتشر شده در سایت انتشارات دانشگاه آکسفورد استفاده شده است.

سایت صدانت این مطلب را در تاریخ 1 دی 1394 در بخش معرفی کتاب منتشر کرده است. 

---

[1] God’s Command

[2] John E Hare

[3] Evolutionary Psychology

[4] Oxford University Press

[5] Divine Command Theory

[6] Natural Law Theory

[7] Karl Barth

[8] Eudemonism

[9] Lehigh University

[10] Calvin College

[11] Yale University

[12] The Moral Gap

[13] God and Morality